Getty Foundation maakt 172.000 euro vrij voor instandhouding van Het Lam Gods

Het Lam Gods is een prachtig en uiterst complex schilderij van Hubert en Jan Van Eyck bestaande uit achttien afzonderlijke eiken panelen. Het werk dateert uit 1432 en werd geschilderd voor de Gentse Sint-Baafskathedraal in opdracht van Joos Vijdt. In 1986 vond het veelluik zijn onderkomen in een streng beveiligde glazen kooi in de streng beveiligde Villakapel of Doopkapel van de kathedraal. Het Lam Gods wordt beschouwd als een van de belangrijkste kunstwerken ter wereld. Het verstrijken van de tijd begint echter sporen na te laten.

De traditie van schilderen op houten panelen was wijdverspreid in Europa van eind twaalfde tot de zeventiende eeuw. Voorbeelden zijn, naast het Lam Gods, werken van Leonardo da Vinci, Peter Paul Rubens en Rembrandt van Rijn. Jammer genoeg worden heel wat van deze werken nu bedreigd door ernstige problemen omdat het hout waarop ze geschilderd werden krom trekt. Bovendien zetten de panelen uit, of ze krimpen onder invloed van temperatuur. De restauratie en het behoud ervan vergen uiterst gespecialiseerde technieken, en dat niet alleen voor het schilderij zelf, maar ook voor de ondergrond. Het duurt jaren voor een specialist over de nodige vaardigheden beschikt om deze instandhouding uit te voeren. Vandaag zijn er slechts enkele deskundigen die over de vereiste competenties beschikken om deze schilderijen te restaureren, en nagenoeg allemaal gaan ze binnen de volgende tien jaar met pensioen. De Getty Foundation heeft daarom het Panel Paintings Initiative gecreëerd, zodat er een volgende generatie conservatiedeskundigen komt om hun plaats in te nemen. In het kader van dit initiatief heeft de Getty Foundation de Nederlandse Organisatie voor Wetenschappelijk Onderzoek (NWO) een toelage van 172.000 euro toegekend voor de instandhouding van het Lam Gods, zodat dit vermaarde kunstwerk behouden kan blijven voor de toekomstige generaties.

De toelage omvat een geavanceerd onderzoek, een evaluatie van de huidige staat en de opleiding van drie postuniversitaire ervaren conservatiespecialisten die opgeleid worden door Jean-Albert Glatigny (IRPAKIK) Die zullen samenwerken onder leiding van professoren Anne van Grevenstein-Kruse en Ron Spronk. “Wij zijn verheugd dat we deze toelage aan de NWO kunnen toekennen,” zegt dr. Deborah Marrow, directrice van de Getty Foundation. “Het Lam Gods is een uiterst belangrijk werk dat toekomstige conservatiedeskundigen een unieke leerervaring biedt onder het waakzame oog van experts ter zake. Bovendien levert dit project een belangrijke bijdrage aan de doelstellingen van ons ruimere Panel Paintings Initiative”.

In de zestiende eeuw, tijdens de Beeldenstorm en de calvinistische republiek, werd het Lam Gods tweemaal ontmanteld en verstopt om het te beschermen. Twee eeuwen later namen de Franse troepen het kunstwerk mee naar Parijs als oorlogstrofee. Tijdens de negentiende eeuw werden zes zijpanelen van het altaarstuk apart verkocht. Ze werden in de lengte doorgezaagd en ondersteund met een houten geraamte, een populair restauratieproces uit die tijd, waarbij de panelen verticaal en plat werden gelegd, met schade tot gevolg. Na de Eerste Wereldoorlog werd het volledige werk opnieuw samengebracht, maar kort daarna werd een van de panelen gestolen. Het Lam Gods werd opnieuw verborgen tijdens de Tweede Wereldoorlog. Het werd door de geallieerden teruggevonden en naar de Gentse Sint-Baafskathedraal gebracht, waar het sindsdien is gebleven. Doorheen de eeuwen is het grote altaarstuk (340 op 440 cm) meermaals schoongemaakt en onderging het verschillende restauratiepogingen, waarvan de laatste dateert van begin jaren vijftig. Hoewel het Bisdom van Gent zich regelmatig heeft ingezet voor de instandhouding van het werk, schilfert de verf af en splijten de verbindingsstukken. Waar de verf los komt moet die nu opnieuw bevestigd worden.

“We zijn heel blij met de Getty Foundation en het international team van experten samen te werken voor dit belangrijk project,” zei Dr. Louis Vertegaal, directeur Exacte & Chemische Wetenschappen aan het NWO. “Dit project zal deel uitmaken van het research programma “Wetenschap voor Kunst” waarbij het NWO kunstgeschiedkundigen, wetenschappers en conservators bijeenbrengt. Het is ons doel om bij te dragen aan een meer geïntegreerde en objectieve aanpak van restauratie- en conservatiepraktijken en om de volgende generatie multi-disciplinaire researchers in dat gebied op te leiden.” De Nederlandse Organisatie voor Wetenschappelijk Onderzoek is het nationaal Nederlands financieringsorgaan voor alle soorten wetenschappelijk onderzoek. Elk jaar wijst het NWO bijna een miljard euro toe aan de meest uitmuntende research, aan innovatieve instrumenten of materialen, en aan haar eigen instituten waar aan hoogstaand onderzoek wordt gedaan. Antoine Wilmering van de Getty Foundation voegt hieraan toe: “Dit initiatief was onmogelijk tot stand gekomen zonder de groep van internationale experts die met ons samenwerken. Hun engagement om de volgende generatie van conservatiedeskundigen op te leiden en hun kennis met hen te delen is fundamenteel voor het succes van dit initiatief.” Het project in de Sint-Baafskathedraal wordt afgerond in december 2010. Dan zullen de resultaten bekend gemaakt worden aan deskundigen en het grote publiek tijdens lezingen, seminars en workshops. Ze worden tevens online gepubliceerd.

De toelage voor het Lam Gods brengt het totale bedrag dat de Getty Foundation vrijmaakt in het kader van het Panel Paintings Initiative op bijna 750.000 euro. Zo maakte een samenwerkingsproject tussen het Metropolitan Museum of Art in New York en het Prado Museum in Madrid de instandhouding mogelijk van Adam en Eva, een meesterwerk van Albrecht Dürer. De toelage aan het Lam Gods wordt toegekend in het jaar dat de Getty Foundation haar vijfentwintigste verjaardag viert. Intussen zijn al meer dan 5.000 toelagen verleend aan projecten die leiden tot een beter begrip en een doeltreffendere instandhouding van de visuele kunsten in meer dan 180 landen. Voor meer informatie over de filantropische activiteiten van de Getty Foundation kunt u terecht op www.getty.edu